Herb gminy został wprowadzony do polskiego ustroju heraldycznego na mocy ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 III 1990 r. Wcześniej taki rodzaj znaku herbowego nie występował, używały go natomiast miasta, kontynuujące ten zwyczaj jeszcze z czasów średniowiecza. Podobnie jak w przypadku wszystkich innych gmin wiejskich brak właściwej dla nich tradycji heraldycznej zmusza do zaprojektowania herbu gminy Złotniki Kujawskie (woj. Kujawsko-pomorskie) od samego początku. Należy zaznaczyć, że będzie on znakiem całej gminy jako jednostki administracyjno - samorządowej, a nie jej poszczególnych miejscowości, w tym także wsi Złotniki Kujawskie będącej siedzibą władz gminnych. Utworzenie nowego herbu wymaga zaprojektowania jego godła (to wszystko co znajduje się w polu tarczy herbowej) oraz barw. Częstym sposobem postępowania w takim przypadku jest wykorzystanie tradycji heraldycznej, która wykształciła się w związku z historią miast położonych na terenie dzisiejszej gminy. Do gminy Złotniki Kujawskie należą miejscowości, które w przeszłości były wsiami i taki status zachowały do dzisiaj. Ta uwaga dotyczy także wsi Złotniki Kujawskie, nie mającej nigdy w swej dotychczasowej historii charakteru miejskiego. Nie należy więc z ich dziejami łączyć własnych znaków herbowych ponieważ w dawnej Polsce posługiwały się nimi miasta. Dobrze jest jeżeli nowo tworzony herb będzie wyrażać treści, w których znajdą odbicie charakterystyczne cechy gminy. Można ich poszukiwać w faktach społecznych, kulturowych, gospodarczych i politycznych, które miały miejsce w przeszłości lub są obecne w dzisiejszych realiach. Można ich też poszukiwać w krajobrazie naturalnym gminy. W przypadku herbu Złotniki Kujawskie można zaproponować, aby nawiązywał do historii wsi Złotniki Kujawskie. Dziś miejscowość ta jest administracyjnym centrum gminy, pełni więc ważną rolę ośrodka kulturalnego i gospodarczego w życiu jej wszystkich mieszkańców, od jej nazwy wywodzi się też nazwa całej gminy. Wydaje się właściwe wykorzystanie faktów z przeszłości tej wsi dla zaprojektowania gminnego znaku herbowego. Powtórzyć tu należy, że utworzony herb nie będzie znakiem wsi Złotniki Kujawskie, lecz całej gminy. Nie każdy fakt historyczny może stanowić materię dla skonstruowania herbu. Odwołać się tu trzeba do wydarzeń o szczególnie ważnym znaczeniu, takich, które w zasadniczy sposób decydowały o dziejach Złotnik Kujawskich. Niewątpliwie do tej miary wydarzeń należy najstarsza historia wsi związana z jej początkami. Dwa historyczne fakty były wówczas szczególnie ważne - powstanie wsi oraz urobienie dla niej nazwy, która wyróżniałaby ją spośród 2 innych miejscowości na danym terenie. Fakty te mają charakter ponadczasowy. Nie trzeba bliżej uzasadniać jakie znaczenie miała decyzja o założeniu wsi. Od jej podjęcia uzależnione było w ogóle powstanie wsi i jej kilkusetletnie, nieprzerwane trwanie aż do czasów obecnych. Ten fakt był związany z pierwszymi właścicielami wsi, których herby mogą stanowić przesłankę do utworzenia znaku gminy. Drugim wydarzeniem o istotnym znaczeniu było nazwanie wsi jej własną nazwą, która także przetrwała, do dziś. W potocznej świadomości często zapomina się, że nazwy miejscowe są świadectwem przeszłości i zawierają ważnie informacje o najstarszych dziejach wsi. To, o czym one mówią także można wykorzystać jako materię do budowy herbu gminnego. Najstarsze dzieje wsi Złotniki Kujawskie są słabo znane. Prawdopodobnie powstała ona w późnym średniowieczu. Na pewno nie występowała jeszcze na mapie Kujaw w XIII i XIV stuleciu, po raz pierwszy jej nazwa pojawiła się w źródłach w końcu XV w. (1489 r.), można zatem przyjąć, że została założona w ciągu tego ostatniego wieku. Ze źródeł z końca XV i XVI w. wynika, że była ona wsią szlachecką, zapewne do tego typu własności należała od momentu swego powstania. Niestety nic nie wiadomo na temat jej pierwszego właściciela, o nich dowiadujemy się dopiero dla późniejszego okresu. W II połowie XVI w. należała ona do rodziny Popowskich; w 1583 r. jej właścicielami byli Przecław i Jan Popowscy. Nie wiadomo, czy Popowscy byli pierwszymi właścicielami Złotnik, a zatem, czy z tą właśnie rodziną należy wiązać genezę wsi. Taki domysł jest bardzo prawdopodobny, ponieważ przedstawiciele tej rodziny pisali się ze Złotnik, co sugeruje, że tę wieś uważali za swoje gniazdo rodzinne. Może to wskazywać na dłuższy, sięgający nawet jej początków, związek Popowskich z tą miejscowością Dodatkowego argumentu może dostarczyć fakt posiadania Złotnik przez dwie osoby ze sobą spokrewnione. Nie wiemy jakie związki genealogiczne łączyły Jana i Przecława Popowskich (może byli braćmi), ale można się domyślać, że wieś tę posiadali na zasadzie działu rodzinnego, a zatem już przed nimi musiała ona należeć do tej rodziny. Wobec powyższego prawdopodobny wydaje się wniosek, że powstanie i początki Złotnik Kujawskich związane są z rodziną Popowskich, jej herb zatem powinien stanowić tworzywo dla znaku herbowego gminy. Niewiele wiadomo o tej rodzinie. Na terenie Kujaw występowały dwie rodziny Popowskich. Jedna pieczętowała się herbem Pobóg i brała swoje nazwisko od wsi Popowo, druga natomiast używała herbu Nowina i pisała się ze Złotnik. Niewątpliwie właścicielami Złotnik Kujawskich byli Popowscy herbu Nowina. Herb ten należy do jednych z najstarszych polskich herbów rycerskich. Jego wyobrażenie znane jest już z końca XIII wieku, w źródłach pisanych pojawił się wiek później. Przedstawia on w polu czerwonym srebrną zawiasę kotłową barkiem do dołu, a między jej ramionami srebrny zaćwieczony krzyż kawalerski. Wyjaśnić tu trzeba, że zawiasa kotłowa jest figurą heraldyczną wzorowaną na dawnych narzędziach łowieckich. Służyła ona do zawieszania kotła (garnka) nad ogniskiem. Z dwóch przedmiotów występujących w herbie Nowina: zawiasa i krzyż kawalerski do herbu gminy proponujemy przejąć w całości zawiasę kotłową. Będzie ona w znaku gminnym tym elementem, który odnosi się do herb dawnego właściciela Złotnik. Dalszych przesłanek treściowych dla herbu gminy należy poszukiwać w nazwie Złotniki Kujawskie. Pierwotnie wieś nosiła miano Złotniki (średniowieczne Slothnyky), przymiotnik "Kujawskie" został dodany w XX wieku być może dla odróżnienia tej miejscowości od Złotnik położonych nieopodal Żnina. Nazwa miejscowa Złotniki w toponomastyce polskiej jest często spotykana. Od wczesnego średniowiecza oznaczano nią wsie, w których mieszkała ludność służebna wykonująca prace w książęcych warsztatach złotniczych. Nie wykluczone, że także nazwa Złotnik Kujawskich ma takie znaczenie, chociaż w XV w. kiedy ta wieś powstała, osady służebne jako system organizacji gospodarczej państwa już nie występowały. Ostatecznie ludność służebna zanikła na początku XIV wieku. Wydaje się więc, że nazwa Złotnik Kujawskich nie jest bezpośrednio związana z zamieszkującą ją kategorią ludności, służebnej. Może ona natomiast mieć charakter wtórny, tzn. naśladować nazwy występujące na bliskim sobie obszarze, jednak znaczenie jej pozostaje bez zmian, bowiem nadal wyraża treści właściwe dla osady służebnej. Jest bardzo prawdopodobne, że nazwa Złotnik Kujawskich ma charakter rodowy i została urobiona od nazwiska Złotnickich. W tej sytuacji. 4 jej pierwszym właścicielem powinna być osoba nosząca to nazwisko. Z braku źródeł nie można rozstrzygnąć, czy założycielem Złotnik nie był jakiś Złotnicki, od nazwiska którego nazwano z kolei założoną przez niego wieś. Na terenie Kujaw i sąsiadującej z nimi Wielkopolski występują dość licznie miejscowości o nazwie Złotniki, które niewątpliwie miały charakter osad służebnych, a więc były starsze od Złotnik Kujawskich. Jedna z takich wsi leżąca niedaleko Kalisza była gniazdem rodowym Złotnickich herbu Nowina. Być może jakiś nieznany przedstawiciel tej rodziny założył nasze Złotniki Kujawskie, przenosząc jednocześnie na tę wieś nazwę rodową. Ale i w tym przypadku nie wpływa to na znaczenie nazwy Złotnika Kujawskie, bowiem wywodziłaby się ona z nazwy osady służebnej zamieszkałej przez złotników. Na marginesie warto tu zauważyć, że nawet przyjęcie tezy, zgodnie z którą pierwszymi właścicielami Złotnik Kujawskich byli Złotniccy, nic nie zmienia w naszych wcześniejszych ustaleniach dotyczących przejęcia z herbu szlacheckiego jednego z elementów herbu gminnego. Złotniccy i Popowscy pieczętowali się tym samym herbem Nowina. Dalsze badania genealogiczne powinny rozstrzygnąć kwestię, czy aby nie chodzi tu o tę samą rodzinę, lub o blisko ze sobą spokrewnioną W rezultacie dotychczasowych rozważań nad dziejami nazwy Złotnika Kujawskie, dla odczytania jej treści nie ma znaczenia, czy ma ona charakter pierwotny, czy wtórny. W obu przypadkach dochodzimy do jej etymologii związanej z oznaczeniem ludności służebnej trudniącej się wyrobem przedmiotów "jubilerskich". Próbując przełożyć język nazw miejscowych na potrzeby heraldyki należy w naszym przypadku odwołać się do ikonografii i symboliki świętych patronów, którzy opiekują się poszczególnymi zawodami i pracami. Opiekunem złotników jest biskup Eligiusz (zm. 659 r.), który zasłyną jako znakomity złotnik i mincerz. Na późniejszych pieczęciach cechów złotników święty ten był przedstawiany w biskupim stroju przy kowadełku złotniczym, na którym wyklepywał młoteczkiem kielich. Na pieczęciach niektórych miast pomijano postać biskupa, umieszczano tylko wyroby złotnicze: kielich, pierścienie, kandeli. Nazwę wsi Złotniki Kujawskie najlepiej będzie można oddać przez symbolikę nawiązującą do postaci patrona złotników św. Eligiusza. Można tu wykorzystać jego atrybut odnoszący się do pracy złotników, jakim jest kielich. Przedmiot ten będzie stanowił drugi element godła herbowo gminy. Projektowany herb można wzbogacić o jeszcze jeden przedmiot, który będzie nawiązywał do heraldyki ziemskiej. Zabieg ten znajduje swoje dwojakie uzasadnienie. Po pierwsze Złotniki Kujawskie leżą na terytorium Kujaw, jednej z najstarszych krain Polski, można więc w herbie gminnym zaznaczyć ścisły związek między gminą a dzielnicą naszego państwa, mającej wyraźną tożsamość historyczno-geograficzną. Inny argument znajduje się w obecnej nazwie wsi i gminy Złotniki Kujawskie. Druga część tej nazwy w jednoznaczny sposób odnosi się do terytorium tego historycznego obszaru, nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby zaznaczyć jej obecność w godle herbowym. Historyczny herb Kujaw przedstawiał połączonych półlwa, i półorła w koronie. Taki znak został później przejęty dla nowych województw powstałych na terenie Kujaw. Używało go również województwo inowrocławskie, na terenie którego w okresie staropolskim leżały Złotniki Kujawskie. Z tego herbu terytorialnego najłatwiej można wykorzystać koronę, stąd też proponujemy, aby ten przedmiot znalazł się w herbie gminy. Podkreśla ona związek z symboliką ziemską, a ponadto wzmacnia wątek etymologiczny nawiązujący do znaczenia nazwy Złotnika, bowiem korona może także stanowić efekt pracy złotników. Na zakończenie opracowania wymaga kolorystyka herbu gminy. Oczywiście musi ona być utrzymana w zgodzie z zasadami sztuki heraldycznej, zarówno jeżeli chodzi o rodzaje barw, jak również ich rozmieszczenie. W przypadku barw przedmiotów składających się na godło proponujemy aby zawiasa kotłowa, tak jak ją przedstawiano w średniowieczu, była srebrna, zaś kielich i korona miały barwę złotą, żółtą. Pole tarczy będzie mieć barwę czerwoną Czerwień obok błękitu należy do podstawowych barw które występują w polach tarcz polskich herbów samorządowych. Zgodnie z zasadami i językiem heraldyki herb gminy Złotniki Kujawskie powinien być opisywany (blazonowany) następująco: w polu czerwonym między ramionami srebrnej zawiasy kotłowej barkiem w dół złoty kielich, nad którym takaż korona.

Herb Gminy Złotniki Kujawskie do pobrania tutaj.